Steeds meer mensen werken niet meer puur op kantoor. Thuis werken wordt steeds populairder. maar ook wordt er meer op andere plaatsen gewerkt. De arbowet heeft zich hierop aangepast. Werk je meer dan twee uur achtereen op een andere werkplek dan moet deze werkplek voldoende zijn ingericht om klachten te voorkomen. Arbeidveiligheidsnet.nl heeft mij gevraagd hierover een artikel te schrijven. Dit artikel is 21 november op hun site gepubliceerd. Nieuwsgierig, kijk dan op https://www.arbeidsveiligheid.net/

Nachtarbeid kan nu veiliger door het gebruik van lichtbehandeling. Werken in de nachtelijke uren kan veiliger als werknemers een specifieke behandeling met licht krijgen. De Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASA had de primeur met deze behandeling. Inmiddels wordt deze ook toegepast in de offshore.  

Wie tijdens de nacht werkt, ondervindt nadelige effecten op lichaam en geest. Jaren lang nachtdiensten draaien kan leiden tot overgewicht en hart- en vaatziekten, maar ook tot bepaalde soorten kanker. naast deze kansen heeft zowat iedere medewerker die nachtdiensten draait een ernstige verstoring in het slaappatroon, verminderde concentratie tijdens het werk dan overdag of er sprake is van extra vermoeidheid.

Deze effecten leiden tot ongunstige arbeidsomstandigheden en ongelukken. De kans dat een vermoeide werknemers betrokken raakt bij een ongeval is zeventig procent hoger dan bij een collega die overdag werkt. De economische effecten van nachtarbeid worden voor ons land geschat op 3 tot 4 miljard euro per jaar. ‘s Nachts werken is in vele sectoren niet te voorkomen.

Vandaar dat in Nederland in bijvoorbeeld de zorg en bij de politie al lang aandacht is voor methoden om de negatieve gevolgen van nachtwerk tegen te gaan. Sectoren als industrie, transport en offshore hebben daar minder aandacht voor. Hier komt echter verandering in.

Het Nederlandse offshore aannemingsbedrijf Allseas maakt sinds kort gebruik van de nieuwe Night Fit methode. Dit is een methode die is ontwikkeld door het eveneens Nederlandse bedrijf KM Human Factors Engineering. De basis hiervoor is het gebruik maken van lichttherapie die door de Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASA al meer dan twintig jaar gebruikt tijdens ruimtemissies.

Door personeel bloot te stellen aan speciaal licht tijdens kritieke momenten van de dienst wordt het dag-nachtritme stap voor stap aangepast aan het nachtrooster. Ook wordt de slaapkwaliteit verbeterd. Hiervoor is de timing van de blootstelling aan het licht zeer belangrijk evenals de kenmerken van het licht.

Een voorbeeld hiervan is gebruik te maken van verschillende lichtkleuren gedurende de dag en nacht. Blootstelling aan blauw dag- of kunstlicht in de ochtend of middag geeft een energieker gevoel, dat de prestaties en alertheid overdag ten goede komt. Wie echter ‘s avonds aan dit soort licht wordt blootgesteld, zal minder snel in slaap vallen en minder goed slapen. In de avond zal geel of oranje licht ertoe bijdragen dat iemand beter slaapt. Naast timing en kleur van het licht is ook de intensiteit een belangrijke factor.

Speciale lampen

Lichtbehandeling wordt toegepast met behulp van speciale lampen. De intensiteit van het licht moet hoog zijn. Er moet sprake zijn van een blootstelling van 10.000 Lux. Ter vergelijking: Blootstelling aan direct zonlicht betreft 100.000 Lux. Daarnaast is de kleur van het licht van belang. De fotocellen in het oog blijken met name gevoelig te zijn voor het blauwe licht in het spectrum om de aanmaak van melatonine effectief te kunnen onderdrukken. De ontwikkeling van de verlichtingstechnologie maakt het mogelijk om hiervoor goede lampen te maken. Zo zijn ledlampen zeer geschikt, omdat deze zodanig kunnen worden gemaakt, dat ze veel blauw licht uitstralen. Hierdoor hoeft een gebruiker van een lichtbehandeling niet zo lang bij de lamp te zitten. Deze behandeling kent ook bijwerkingen. Soms kan bij aanvang sprake zijn van hoofdpijn, vermoeide ogen en misselijkheid. Meestal verdwijnen deze verschijnselen binnen enkele dagen. In uiterst zeldzame gevallen wordt een manier gemeld.

Van de gebruikers van de methode bij Allseas geeft 88 procent aan dat het Night Fit een goede aanvulling is op het arbobeleid. Naast een verbetering in duur en kwaliteit van de slaap, gaf het personeel aan minder vermoeid te zijn en zich fitter te voelen tijdens het werken. Deze bevindingen laten zien dat het proactief aanpakken van vermoeidheid ook in de offshore-industrie kan bijdragen tot betere prestaties, veiligheid en welbevinden. De ervaringen bij Allseas sluiten aan bij onderzoek dat is gedaan in opdracht van de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen door Circadian Netherlands. Het onderzoek betrof verschillende aspecten. Er is gekeken naar de effecten van lichttherapie en een aangepast voedingsprogramma op vermoeidheid en gezondheidsklachten tijdens nachtarbeid. Ook zijn roosters van verpleegkundigen getoetst op vermoeidheidsrisico’s.

Bijwerkingen lichttherapie

Bij lichttherapie worden de ogen blootgesteld aan een intense lichtbron. Het licht heeft een werking op de biologische klok via bepaalde zenuwverbindingen tussen de ogen en het gedeelte in de hersenen waar de biologische klok van het lichaam zich bevindt. Het lichaam krijgt door het licht een duidelijk signaal dat de dag is begonnen. Hierdoor zullen biologische processen in het lichaam weer aansluiting vinden op het gewone 24-uurs ritme. Daarnaast heeft blootstelling aan intens licht invloed op enkele lichaamsprocessen, zoals de verhoging van alertheid en de onderdrukking van de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Zodra de aanmaak van melatonine is gestopt, zal het lichaam andere activatiehormonen en neurotransmitters aanmaken om overdag normaal te kunnen presteren. Voor een goed herstel van het dag- en nachtritme en de onderdrukking van melatonine is het verstandig lichttherapie in de vroege ochtend toe te passen. 

Niet aan te raden bij manisch depressiviteit en bepaalde medicatie 

Bij manische depressiviteit is het gebruik van lichttherapie af te raden. Hetzelfde geldt voor de combinatie van lichttherapie met lithium, dat bij manische depressiviteit vaak wordt voorgeschreven. Lichttherapie kan de werking van antidepressivia en antipsychotica versterken. Het wordt daarom soms juist toegevoegd aan een behandeling van depressiviteit. Mensen met een oogziekte als maculadegeneratie, of die in de laatste dertig dagen een laserbehandeling aan het oog hebben ondergaan, moeten hun oogarts raadplegen, als ze overwegen om een lichtbehandeling te ondergaan. Tot slot kunnen bepaalde antibiotica de ogen extra gevoelig maken voor blauw licht. 

Bron: Safety! magazine, jaargang 10, nr.1 2017